استاندارد ملی به صورت استاندارد اجباری و استاندارد تشویقی برای محصولات و خدمات ارائه می گردد و موسسه استاندارد ایران مأموریت تدوین و انتشار استاندار ملی محصولات و خدمات و نظارت بر اجرای آن را بر عهده دارد.
استاندارد اجباری:
تولیدکنندگان و عرضه‌کنندگان اقلامی که اجرای استاندارد آنها به‌موجب قانون اجباری اعلام‌شده , موظفند محصولات خود را منطبق با استاندارد ملی تولید و عرضه نمایند.
برخی از محصولات ازجمله محصولات صنایع غذایی استاندارد اجباری دارند و نشان استاندارد بر روی بسته‌بندی این محصولات درج گردیده است.
استاندارد تشویقی:
محصولی که مشمول استانداردهای اجباری نباشد، می‌تواند با رعایت استاندارد ملی تولید یا عرضه شود و تولیدکنندگان آن پس از کسب مجوز از موسسه استاندارد, می‌توانند از علامت استاندارد تشویقی استفاده کنند.
مراحل اخذ استاندارد ملی ایران
گام ۱: تکمیل فرم‌های مربوط به اخذ استاندارد ملی
فرم‌های اعلام‌شده از طرف اداره استاندارد، باید توسط سازمان متقاضی اخذ علامت استاندارد ملی، تکمیل شود این فرم‌های شامل اطلاعات عمومی و اطلاعات فنی در خصوص محصولات و خدمات و مجوزهای سازمان متقاضی می‌باشد.
گام ۲ تعیین مسئول کنترل کیفیت
مسئول کنترل کیفیت باید مطابق با شرایط احراز تعیین‌شده از طرف اداره استاندارد، تعیین شود و مشخصات مسئول کنترل کیفیت به همراه مدارک مربوطه به اداره استاندارد اعلام شود.
گام ۳: مجوزهای قانونی
تمامی اطلاعات مربوط به مجوزهای قانونی باید به اداره استاندارد ارائه شود این مجوزها می‌تواند شامل:
- آگهی ثبت شرکت در روزنامه رسمی و آخرین تغییرات آن
- تصویر پروانه معتبر تأسیس یا مجوز فعالیت
- ارائه مدارک مبنی بر دارا بودن کد ملی ” ایران کد ” از وزارت بازرگانی
گام ۴ مستندسازی استاندارد ملی
- مستندات و فرم‌های موردنیاز جهت استانداردسازی محصولات و خدمات با توجه الزامات استاندارد ملی مربوطه باید در سازمان تدوین شود.
نکته۱: این مستندات برای اجرای فرآیند تحقق محصولات و خدمات و نحوه کنترل و نظارت برآنها تأکید دارد که از استاندارد ایزو ۹۰۰۱ نیز میتوان کمک گرفت.)
نکته۲: در صورتی که سازمان سیستم مدیریت کیفیت ایزو ۹۰۰۱ را استقرار داده و گواهینامه ایزو ۹۰۰۱ را اخذ نموده است باید تصویر گواهینامه ایزو معتبر با اعتبار از مراجع ملی و بین المللی به اداره استاندارد ارسال شود.
گام ۵: مستندات مربوط به آزمون محصول یا خدمات
- مدارکی مبنی بر وجود آزمایشگاه تخصصی در سازمان متقاضی یا قرارداد یکساله با آزمایشگاه باید به اداره استاندارد ارائه شود.
گام ۶ : اجرای مستندات مربوطه
مستندات استاندارد ملی ایران، که در مرحله ۴ تهیه‌شده، در این مرحله اجرا می‌شود.
مهم‌ترین مستنداتی که باید اجراء شوند:
- فرم‌های بازرسی و کنترل کیفیت
- ثبت نتایج آزمایش محصول یا خدمات
- کالیبراسیون تجهیزات اندازه‌گیری
- نظرسنجی از مشتریان
- رسیدگی به شکایت مشتری
گام ۷: ارزیابی محصول و خدمات
سیستم کنترل کیفیت طرح ریزی شده، توسط کارشناس استاندارد مورد ارزیابی قرار می‌گیرد و نمونه محصولات نیز جهت بررسی به آزمایشگاه موردتأیید اداره استاندارد ارائه می‌شود.
گام ۸: اخذ پروانه کاربرد استاندارد ملی تشویقی یا اجباری
درصورتی‌که تمامی مراحل فوق اجراء شده و نمونه‌های محصول و خدمات در آزمایشگاه مورد تأیید اداره استاندارد، با الزامات مشخص‌شده منطبق باشد، پروانه استاندارد ملی سازمان متقاضی صادر می‌شود.